Vài điều về tẩu gỗ thạch nam (briar pipes)

Tẩu gỗ thạch nam(briar pipe) có truyền thống lâu đời tại Châu Âu và trên Thế giói

1. Sơ lược về tẩu gỗ thạch nam

Tẩu gỗ thạch nam được phát minh và sản xuất đầu tiên bởi người Pháp vào khoảng giữa thế kỷ 19. Tẩu gồm hai phần cơ bản: lò làm từ bướu ở rễ cây thạch nam (t. Anh là briar, t. Pháp là bruyere), và cán làm từ sợi polymer tổng hợp (ban đầu, cán được làm từ sừng, cho tới đầu thế kỷ 20 người ta dùng cao su lưu hóa rồi sau đó cả nhựa tổng hợp). Dù ngày càng có nhiều kiểu dáng tẩu khác nhau, mọi chiếc tẩu đều có cùng một cấu trúc kỹ thuật đơn giản: có bát tẩu (để nhồi thuốc tẩu) và ống thông được đục xuyên từ lò tới miệng cán.

Sở dĩ người ta chọn bướu ở rễ cây thạch nam để làm tẩu là vì nó có nhiều đặc điểm ưu việt: khả năng chịu nhiệt cực tốt, mùi vị trung tính (ban đầu hơi đắng) và có hoa văn cực đẹp – bao gồm các thớ dọc “vân lửa” (flame, straight grains) và các mặt cắt ngang thớ “mắt chim” (bird eyes).

2. Hút tẩu là hút thuốc lá thật

Thuốc tẩu được chế biến, phối hợp từ 7 loại lá cơ bản gồm lá Virginia, Burley và Perique (còn gọi là burley đỏ) trồng ở Mỹ, lá Latakia ở Syria (Cyprus), lá Turkish ở Thổ Nhĩ Kỳ và lá Oriental ở Tây Á. Ngày trước, điếu thuốc lá cũng sử dụng những loại lá này, nhưng ngày nay, 99% các hãng thuốc lá dùng chủ yếu là giấy vụn tẩm hóa chất cho điếu thuốc lá thay vì dùng lá thật khan hiếm đắt đỏ. Theo wikipedia trước đây, trung bình một điếu thuốc lá được tẩm 3.000 loại hóa chất, trong đó có 394 loại bị thế giới liệt kê vào dạng chất độc. Thuốc tẩu ngày nay khác thuốc lá ở chỗ vẫn dùng lá thật, nên ít độc hại hơn!

Thuốc tẩu có hai phân loại chính: loại mộc (tự nhiên) và loại có tẩm hương liệu. Loại mộc là thuốc tẩu thiên về vị. Loại có tẩm hương liệu (mùi vanilla, dâu, chocolate, rượu Rum .v.v.) còn được gọi là thuốc tẩu thơm.

Bởi sự phối hợp đa dạng giữa 7 loại lá, các phương pháp chế biến phức tạp (chỉ dùng lá virginia phơi, ủ, ép khác nhau cũng tạo ra các loại thuốc tẩu hương khác nhau!) cũng như nhiều loại hương liệu thực phẩm, sơ sơ tôi được biết trên 1000 loại thuốc tẩu có mùi vị khác nhau, trong đó tôi đã thử trên 300 loại. Con số thực tế của các loại thuốc tẩu có thể lên tới cả vạn loại!

Tại Mỹ hút tẩu gỗ thạch nam phát triển rất mạnh và nơi đây cũng sinh ra nhiều nghệ nhân làm tẩu.

3. Hút tẩu không gây nghiện, không gây ung thư phổi

Hút tẩu là hút thưởng thức hương vị lá thuốc tự nhiên nên người ta không hút khói thuốc trực tiếp vào phổi. Hút tẩu do đó cũng giống như hút cigar – nicotin không đi thẳng vào phổi mà thấm từ từ hạn chế qua tuyến nước bọt xuống dạ dày. Bởi vậy, hút tẩu không gây ung thư phổi đồng thời không gây nghiện, vì cơ thể khi đó không bị phụ thuộc vào nicotin trực tiếp. Do đó, hút tẩu còn giúp cai nghiện thuốc lá (thường là chỉ sau vài ba ngày) và làm giảm hẳn những triệu chứng như mệt, khó thở, ho, bị đờm, hôi của người hút thuốc lá.

Nicotin vào dạ dày kích thích tuyến tiêu hóa, làm cồn bụng giống như cafe, nhưng giúp ổn định dạ dày chứ không hại dạ dày hay gây bệnh tật gì.

4. Thuốc tẩu rẻ tương đương hút thuốc lá

Một hộp hay gói thuốc tẩu trung bình chứa 50gram thuốc tẩu có giá khoảng 150k – 300k VNĐ, tức là cả về hàm lượng lẫn giá cả cũng chỉ tương đương với khoảng 10 bao thuốc lá.

Một lò tẩu nhồi đầy dù hút liên tục cũng kéo dài từ 30 – 90 phút tùy loại thuốc, nghĩa là dài ngang tổng thời gian bạn hút hết 1 bao thuốc lá. Nhưng bạn không cần hút liên tục cả lò tẩu mà có thể hút vài hơi rồi để nguyên đến hôm sau hút tiếp cũng không sợ thuốc bị hỏng như hút bị đắng hay mất mùi gì. Cho nên bạn không cần sợ tốn thuốc hay phí thuốc tẩu.

5. Hút tẩu thích hợp với những người ưa suy tư

Albert Einstein, Bertrand Russell, Jean-Paul Sartre, Pablo Picasso, Salvado Dali .v.v. đều là những người nghiện hút tẩu. Họ là quá khứ? Vậy thì chúng ta lại có một danh sách dài những nhân vật lớn đương thời đang hút tẩu như Gunter Grass, Bill Clinton (vâng, Bill hút tẩu, nhưng không hút public vì phong trào chống hút thuốc lá điên rồ ở nước Mỹ) .v.v. Hút tẩu đặc biệt thích hợp với những người có thói quen ngồi suy tư, thích sự yên tĩnh một mình, để đọc sách, nghe nhạc hoặc sáng tác. Không phải tự nhiên mà trên thế giới hiện nay, một tỉ lệ lớn người hút tẩu (vốn ít ỏi so với người hút thuốc lá!) thuộc giới trí thức, nghệ sĩ.

6. Tẩu gỗ thạch nam còn là những tác phẩm điêu khắc

Cũng giống như rất nhiều thứ trên đời không chỉ có giá trị sử dụng, tẩu gỗ thạch nam đã được phát triển thành một dạng đồ thủ công mỹ nghệ, thậm chí tác phẩm nghệ thuật điêu khắc, đặc biệt là từ nửa sau thế kỷ 20 bởi các nghệ nhân Bắc Âu và Đức. Các nghệ nhân phương Tây đã quan sát vẻ đẹp đặc biệt của hoa văn bướu gỗ thạch nam (các tuyến “vân lửa” va “mắt chim”) vốn là sản phẩm tự nhiên không mẩu gỗ nào có hoa văn giống hệt mẩu khác, để tạo ra nhiều kiểu dáng tẩu nói chung, cũng như nhiều chiếc tẩu độc bản (không có chiếc tạo hình giống hệt) nói riêng mang tính nghệ thuật cao đã được công nhận và trở thành những kinh điển về nghệ thuật điêu khắc gỗ (chúng tôi sẽ giới thiệu nhiều kiểu dáng đặc biệt này dần dần). Bởi vậy, bạn không nên cảm thấy ngạc nhiên nếu biết một người hút tẩu nào đó không chỉ có 1 hay 10 chiếc tẩu để phục vụ cho việc hút thuốc, mà có tới cả trăm hoặc cả ngàn chiếc. Tôi còn biết một người Áo có tới xấp xỉ 3000 chiếc tẩu trong bộ sưu tập vẫn đang liên tục thay đổi của ông ấy! Thực vậy, sưu tập tẩu cũng là một thú vui giống như sưu tập tem, sưu tập đồng hồ, sưu tập ô-tô hay sưu tập tranh.. trên thế giới.